Pankreas, karın boşluğunun üst kısmında bulunan, hem sindirim hem de hormon üretiminde önemli rol oynayan bir organdır. Pankreas kanseri, pankreas dokusunda anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalması sonucu ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Pankreas kanseri genellikle sinsi bir şekilde ilerler ve erken evrelerde belirgin semptomlara neden olmaz. Bu nedenle hastalık çoğu zaman ileri evrelerde teşhis edilir.
İçindekiler
Pankreas Kanserinin Risk Faktörleri
Pankreas kanserine neden olan kesin mekanizmalar tam olarak bilinmese de, hastalığın gelişme riskini artıran bazı faktörler şunlardır:
- Ailede pankreas kanseri öyküsü.
- BRCA2 ve PALB2 gen mutasyonları.
- Sigara içmek.
- Yüksek yağlı ve işlenmiş gıdalarla beslenme.
- Aşırı alkol tüketimi.
- Kronik pankreatit.
- Diyabet.
- Obezite.
- Genellikle 60 yaş üzerindeki bireylerde daha sık görülür.
- Erkeklerde kadınlara kıyasla daha yüksek oranda görülür.
Pankreas Kanserinin Türleri
Pankreas kanseri, köken aldığı hücre türüne bağlı olarak farklı kategorilere ayrılmaktadır. Temelde pankreasın iki ana işlevi vardır: sindirim enzimlerini salgılayan ekzokrin hücreler ve hormonları salgılayan endokrin hücreler. Bu işlevlere göre pankreas kanserleri iki ana kategoriye ayrılır.
Ekzokrin Pankreas Kanserleri: Ekzokrin pankreas kanserleri, pankreasın sindirim enzimlerini üreten hücrelerinden kaynaklanır. Pankreas kanserlerinin çoğu bu gruba girer (%90-95). Genellikle hızlı ilerler ve belirtileri geç evrelerde ortaya çıkar.
Endokrin Pankreas Kanserleri (Nöroendokrin Tümörler): Pankreasın hormon salgılayan endokrin hücrelerinden kaynaklanır. Eksokrin kanserlere göre daha nadir görülür (%5-10) ve genellikle daha yavaş büyür.
Lenfoma: Pankreasın lenf dokusundan kaynaklanan bir türdür.
Pankreas Kanserinin Evreleri
Pankreas kanserinin evreleri, tümörün boyutu, lenf düğümlerine yayılımı ve uzak organlara metastaz yapıp yapmadığına göre belirlenir. Evreleme, hastalığın ne kadar ilerlediğini anlamak ve uygun tedavi planını oluşturmak için kullanılır. Pankreas kanseri evrelemesinde genellikle TNM sistemi (Tümör, Lenf Düğümleri, Metastaz) temel alınır.
- T (Tümör): Tümörün pankreas içerisindeki büyüklüğünü ve çevre dokulara yayılma derecesini ifade eder.
- N (Nod): Lenf düğümlerine yayılım olup olmadığını ifade eder.
- M (Metastaz): Kanserin uzak organlara (karaciğer, akciğer gibi) yayılıp yayılmadığını belirtir.
Evre 0 (Karsinoma in Situ): Kanser, pankreas kanallarındaki hücrelerde yer alır ve çevre dokulara yayılmamıştır. Prekanseröz (kanser öncüsü) bir durumdur. Cerrahi ile tamamen çıkarılabilir ve genellikle prognoz çok iyidir.
Evre I (Erken Evre):
Evre IA: Tümör 2 cm’den küçüktür ve pankreas içinde sınırlıdır. Lenf düğümlerine ve uzak organlara yayılım görülmez.
Evre IB: Tümör, 2 ila 4 cm arasında bir büyüklüğe ulaşmış olmasına rağmen pankreasın dışındaki dokulara yayılmamıştır. Lenf düğümleri ve uzak organlara yayılım yoktur. Cerrahi rezeksiyon (Whipple prosedürü gibi) genellikle tercih edilir. Cerrahi sonrası kemoterapi ve/veya radyoterapi gerekebilir.
Evre II (Lokal İlerlemiş Evre):
Evre IIA: Tümör 4 cm’den daha büyük boyuttadır, ancak hâlâ pankreasın dışına yayılmamıştır.
Lenf düğümlerinde yayılım yoktur.
Evre IIB: Tümörün boyutu ne olursa olsun, lenf düğümlerine yayılım göstermiştir ancak uzak organlara metastaz yapmamıştır.
Cerrahi tedavi genellikle yapılır, ancak ek olarak kemoterapi ve radyoterapi uygulanabilir. Lenf düğümü tutulumu prognozu etkileyebilir.
Evre III (Bölgesel Olarak İlerlemiş Evre): Kanser, pankreas çevresindeki ana kan damarlarına veya sinirlere doğru yayılım göstermiştir. Lenf düğümlerine yayılabilir, ancak uzak metastaz yoktur. Cerrahi tedavi genellikle tek başına yeterli olmayacaktır. Kemoterapi ve radyoterapi ile hastalığın kontrol altına alınmasına çalışılır. Son yıllarda daha geniş kapsamlı ameliyatlar ile cerrahi tedavi şansının daha fazla hastaya sunulması mümkün olabilmektedir.
Evre IV (Metastatik Evre): Kanser, pankreas dışına yayılmıştır (en sık karaciğer, akciğer veya peritona). Tümör boyutu ve lenf düğümü tutulumu değişken olabilir. Küratif tedavi mümkün değildir ve tedavi genellikle palyatif amaçlıdır. Sistemik kemoterapi ve semptom yönetimine yönelik destekleyici bakım uygulanır. Ağrıyı ve safra kanalı tıkanıklığını gidermek için palyatif prosedürler (stent yerleştirme gibi) yapılabilir.
