Kolon ve rektum, sindirim sisteminin birer parçasıdır. Kalın bağırsak, ince bağırsaktan sonra gelen organdır. Kolorektal kanserler, kalın bağırsağın en iç tabakası olan mukoza tabakasında ortaya çıkar. Bu kanserin gelişme riski 50 yaşından sonra artar. Hem Türkiye'de hem de dünyada sindirim sisteminin en sık görülen kanseridir. Türkiye’de en sık görülen kanserler içinde erkelerde 4., kadınlarda 3. sıradadır. Kemoterapi ve cerrahi tedavilerin gelişmesi, medikal bilincin artması ve tarama programları ile kolorektal kansere bağlı ölümler oldukça azalmıştır.
Kolon ve Rektum Kanseri Risk Faktörleri Nelerdir?
- Birinci derece akrabada kolorektal kanser bulunması
- Bazı genetik hastalıklar
- Herediter nonpolipozis kolorektal kanser (Lynch sendromu)
- Familial adenomatöz polipozis (FAP) koli sendromu
- Erkek cinsiyet
- Hayvansal yağ tüketmek. Lifli gıdalar bu etkiyi azaltır.
- Kırmızı et tüketimi
- Tütsülü gıdalar tüketmek
- Obezite
- Sık yumurta ve işlenmiş et (salam, sosis, sucuk vb) tüketimi.
- Alkol
- Sigara
- İnflamatuvar bağırsak hastalığı
Kolorektal Kanserin Belirtileri Nelerdir?
- Dışkılama alışkanlığında değişiklik
- Kanlı dışkılama
- Karın ağrısı
- Şişkinlik hissi
- Kilo kaybı ve iştahsızlık
Kalın bağırsağın sağ tarafını tutan kolon kanseri ile sol tarafını tutan kolon kanseri farklı belirtiler verebilir.
Kolorektal Kanser Tanısı
Tanı rektal muayene, sonrasında kolonoskopi ve lezyondan yapılacak biyopsi ile konulur. Pozitron emisyon tomografisi (PET) Bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme hastalığın yaygınlığını değerlendirmek (evresini anlamak) için tanıda yardımcıdır.
Kolonoskopi Nedir? Nasıl Yapılır?
Kolonoskopi; bir doktorun (Cerrah ya da Gastroenterolog), ucunda hafif ve küçük bir video kamera bulunan, yaklaşık parmak genişliğinde uzun, esnek bir tüp olan kolonoskopla kolon ve rektumun iç kısmına bakmak için kullandığı bir prosedürdür. Anüs yoluyla rektum ve kolona doğru ilerletilir. Gerekirse kolonoskoptan özel aletler geçirilerek biyopsi (örnekleme) yapılabilir veya polip gibi şüpheli görünen alanlar çıkarılabilir. Barsak içerisini tam olarak değerlendirmek için işlem öncesi gün sadece sıvı gıda alınması ve müshil olarak bilinen laksatif ilaçlar ile barsak içeriğinin olabildiğince temizlenmesi amaçlanır.
Kolonoskopi sırasında hastanın konforu için anestezik ilaçlar ile sedasyon sağlanır. İşlem ortalama 30 dk sürer. Sonrasında hastanın kendine gelmesini takiben taburcu edilebilir ancak anestezik ilaçların etkisinin sürebilmesi nedeniyle araç kullanma gibi normal gündelik aktiviteler tehlikeli olabileceğinden ertesi güne dek önerilmez.
Kolon Kanseri Evreleme
- Evre 1: Kanser, bağırsak duvarını tutmuştur. Ancak tüm bağırsak katlarına ulaşamamıştır.
- Evre 2: Kanser, tüm bağırsak katlarını tutmuştur.
- Evre 3: Kolondaki kanser metastaz yaparak bölgesel lenf bezlerine yayılmıştır.
- Evre 4: Kanser, karaciğer, karın zarı ve akciğer gibi uzak doku ve organlara yayılmıştır.
Kolon ve Rektum Kanserinin Cerrahi Tedavisi
Kalın bağırsağın hangi tarafının tutulduğuna göre cerrahi prensipler değişkenlik gösterir. Tamamının çıkarılması total kolektomi, bir yarımının çıkarılması hemikolektomi operasyonu olarak adlandırılır. Bütün kalın bağırsak ameliyatları hastalığın yaygınlığına ve konumuna bağlı olarak laparoskopik (kapalı teknik), robotik veya açık teknik ile gerçekleştirilebilmektedir.
Bu ameliyatlar sonrasında kalın bağırsağın tutulan bölümü çıkarıldıktan sonra genellikle kalan kalın bağırsak bölümleri çeşitli tekniklerle anastomoze edilir (birleştirilir). Bazı durumlarda kalan barsak uçları karın duvarına stoma (kolostomi) şeklinde genellikle geçici süre ile ağızlaştırılır. Operasyon sonrası yapılan takipler ve kemoterapi süreci sonrasında nüks tümör saptanmaz ise yeni bir stoma kapatılma ameliyatı ile ağızlaştırılan bağırsak uçları tekrar karın için alınır.
Rektum kanserinde ise tümörün evresine göre ameliyat öncesinde radyoterapi ve kemoterapi ile tümör yaygınlığı ve evresinin azaltılmaya çalışılması (neoadjuvan tedavi) gerekebilir. Tümör operasyon için uygun hale geldiğinde rektumun ilgili bölümünün rezeke edilmesiyle (çıkarılması) ameliyat gerçekleştirilir. Rektum kanseri ameliyatlarında da kalan bağırsak uçları anastomoze edilebilirken (birleştirilirken) bazı durumlarda geçici bazı durumlarda ise kalıcı olarak stoma şeklinde karın duvarına ağızlaştırılabilir. Bu stomanın kapatılması yine operasyon sonrası yapılacak takipler ile ikinci bir ameliyatla olmaktadır.
Kolon ve Rektum Kanserinde Takip
Kolorektal kanser nedeniyle tedavi edilen hastalarda tekrar aynı hastalığa yakalanma riski mevcuttur. Buna lokal (bölgesel) ya da sistemik nüks adı verilir. Bu yüzden çoğu hastada 12 ay sonra kolonoskopi yapılır. Ameliyattan önce tüm kolona bakılmamışsa, ameliyattan sonra tüm kolon değerlendirilmiş olmalıdır. 1. sene kontrolünde her şey normalse, 3 sene sonra, sonra da 5 sene sonra kolonoskopi tekrarlanır. Çoğu nüks ilk iki yılda ortaya çıkmaktadır. Lokal ya da uzak nüks tespit edildiğinde tekrar ameliyat edilebilecek durumdaki hastalar daha yakından takip edilmelidir. CEA adı verilen tümöre spesifik bir belirteç olan kan testi 2 sene boyunca 3 ayda bir bakılır.
